Bi kịch người nghệ sĩ

(nhân xem The Concert)

Chua chát khi nhìn những nghệ sĩ một thời của nhà hát danh tiếng Bolshoi của Nga như một đoàn quân ô hợp đi bộ 7km để đến sân bay, rồi lại đòi tiền cát sê ngay khi đến khách sạn chuẩn bị cho buổi diễn ba ngày nữa mới diễn ra. Một số trong số họ, còn tranh thủ bán những điện thoại cầm theo hoặc tìm kiếm những công việc khác để kiếm thêm tiền.

Dở mếu dở cười khi vì cần tiền tài trợ, dàn nhạc ấy phải chấp nhận cho một tay tỷ phú dầu mỏ chơi đàn dở tệ tham gia, mà lần mặc cả tài trợ ấy được dàn xếp trong cảnh bò lổm ngổm dưới tiếng đạn nổ ì xèo.

Đau lòng trước cảnh Andrei Simoniovich Filipov (Aleksey Guskov) vì đã sử dụng và bảo vệ những nghệ sĩ Do Thái, mà ông đã bay vèo một cái từ vị trí nhạc trưởng xuống thành người lao công của nhà hát Bolshoi. 

Nhưng ám ảnh nhất, có lẽ phải là cách của những người nghệ sĩ Do Thái mà Andrei đã không tài nào bảo vệ được phải chơi đàn tưởng tượng giữa tiết trời giá lạnh ở Siberia.

Số phận những người nghệ sĩ khi có những hành xử trái ngược với quan điểm của giới cầm quyền đã phải trải qua nhiều đau đớn, xót xa như thế.

Phim (The Concert - đạo diễn Radu Mihaileanu) khởi đầu bằng chuyện trong một dịp tình cờ lau dọn trong phòng làm việc của giám đốc nhà hát Leonid Vinichenko, Andrei Simoniovich Filipov tình cờ bắt gặp một bản fax từ nhà hát Châtelet ở Paris mời Bolshoi sang biểu diễn trong vòng hai tuần nữa.

Đây chính là cơ hội để được trở lại chỉ huy dàn nhạc vốn bấy lâu vẫn âm ỉ cháy trong lòng Andrei Simoniovich Filipov. Người nhạc trưởng này quyết định giấu nhẹm tờ fax. 

Phải đến Paris, để được chơi nhạc - ý tưởng này đã nhận được sự chia sẻ, ủng hộ của người bạn và đồng thời cũng là một nghệ sĩ Aleksandr 'Sasha' Abramovich Grosman (Dmitri Nazarov) – hiện đang hành nghề lái xe cấp cứu.

Filipov cùng Grosman đã nhờ Ivan Gavrilov - một cựu nhân viên KGB, một lãnh đạo CS) thương thuyết với Châtele và sẽ là trưởng đoàn của một dàn nhạc Bolshoi do Filipov cùng Grosman tập hợp lại sang Paris biểu diễn. 

Với chiếc xe cấp cứu inh ỏi hụ còi, Filipov và Grosman tìm cách tập hợp lại 55 nghệ sĩ cũ của Bolshoi. Ai cũng đồng ý, nhưng sự đồng ý ấy, không hẳn vì muốn chơi nhạc, mà chỉ vì mong có một cơ hội nào khác, ví dụ để vượt biên hợp pháp, để tranh thủ "kiếm cơm".

Một trong những điều kiện mà Andrei Simoniovich Filipov đưa ra khi đến biểu diễn ở Châtele là phải có sự tham gia của nghệ sĩ tài năng Anne-Marie Jacquet (Mélanie Laurent - mình thích đôi mắt cô này) hiện đang sống ở Pháp.

Và dàn nhạc ô hợp ấy, với sự tham gia của Anne-Marie Jacquet (vốn chưa từng chơi nhạc của Tchaikovsky) qua sự chỉ huy của Andrei Simoniovich Filipov đã khởi đầu tác phẩm The Violin Concerto in D major, Op. 35 (Concerto cho violon, giọng Rê trưởng) của Pyotr Ilyich Tchaikovsky trong sự bực bội của khán giả, sự âu lo (lẫn ngán ngẩm) của nhà tổ chức.

Vì sao Andrei Simoniovich Filipov đòi hỏi phải có Anne-Marie Jacquet tham gia? Vì sao Anne-Marie Jacquet nhận lời tham gia phút chót? Liệu dàn nhạc có chơi thành công tác phẩm The Violin Concerto in D major, Op. 35 của Pyotr Ilyich Tchaikovsky? Và cuối bản nhạc, bí mật nào sẽ được tiết lộ? Trả lời được những câu hỏi ấy, chính là cách mà Radu Mihaileanu gỡ nút thắt cuối cùng của dòng thông tin bí mật ngầm chảy trong phim.

Những tình tiết hài hước. Những tình huống đá đểu. Những câu chuyện đau lòng. Những đoạn thoại sâu cay. Đọng lại trong lòng người xem là những xót xa của số phận người nghệ sĩ sống trong một xứ sở mà người cầm quyền có cái đầu duy ý chí.

Xin mời bạn tìm mua phim để coi (có bán tại 128 Hàng Bạc, Hà Nội. Đĩa DVD có phụ đề tiếng Việt, Hoa, Anh, Pháp, Tây Ban Nha - bi kịch là hình như không có tiếng Nga)… 

Nãy giờ nghe kể nội dung trên chắc cũng đã có những ai lỡ đọc nhưng chưa xem muốn chửi um sùm vì thấy tùm lum thông tin bị tiết lộ rồi. 

Và có thể có những ai đã xem, hoặc sau đó xem xong quay lại chửi là sao review kém thế.

Vô cùng xin lỗi.

Details: 2009, France, Rest of the world, Cert 15, 119 mins, Comedy / Drama / Musical, Dir: Radu Mihaileanu, Radu Mihaileanu

With: Aleksei Guskov, Aleksei Guskov, Dmitri Nazarov, Melanie Laurent, Miou-Miou